نرخ بهره نرخی است که علاوه بر اصل پول، از وام گیرنده دریافت می‌شود. دلیل گرفتن نرخ بهره، حفظ ارزش پول پرداختی است که اگر بخواهید همان اصل پول را فقط دریافت کنید عملا با کاهش ارزش پول روبرو هستید.
فهرست مطالب
یکی از حیاتی‌ترین پارامترها در اقتصاد، نرخ بهره است که می‌تواند کل سیستم مالی و بازار سرمایه یک کشور را تحت تاثیر قرار دهد. به‌طوری که افزایش یا کاهش نرخ بهره اهمیت زیادی داشته و بر شکل گیری چرخه اقتصاد یا از پا درآوردن آن سهم بزرگی داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با نرخ بهره، انواع آن و تاثیرش بر اقتصاد سعی می‌کنیم در ادامه به صورت جامع توضیح دهیم که نرخ بهره چیست؟ در ادامه این مقاله از طلاین با ما همراه باشید.
نرخ بهره چیست و چه تاثیری در بازار دارد؟
نرخ بهره همان مفهوم پراهمیتی است که هنگام دریافت وام، سپرده گذاری در بانک، سپرده گذاری در بورس یا بازارهای جهانی خود را نمایان می‌کند و بر اقتصاد تاثیر گذار است. اما، دقیقا بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم، باید گفت هزینه‌ای است که در بهای قرض گرفتن پول باید پرداخت کنید.
زمانی که وام می‌گیرید، علاوه بر اصل پول مبلغی را به عنوان بهره باید به اصل پول اضافه کرده و بازپرداخت کنید. این همان نرخ بهره است. به طور مثال، اگر ۱۰ میلیون تومان از بانک وام بگیرید و نرخ بهره ۲۰ درصد باشد، بعد از یک سال باید ۱۲ میلیون تومان بازپرداخت کنید.
این مبلغ به دلیل تورم، گذشت زمان و در واقع هزینه دریافت وام به اصل سرمایه اضافه می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت نرخ بهره اساس اقتصاد در سطوح مختلف را تشکیل می‌دهد. در ایران، نرخ بهره توسط شورای پول و اعتبار معین می‌شود و این شورا تحت نظر بانک مرکزی ایران مشغول به فعالیت است.
در این میان، نرخ بهره موثر را نیز باید در نظر گرفت. برای درک نرخ سود موثر باید بدانید که مقدار کارمزدی که بانک بابت اعطای تسهیلات به شما کم می‌کند چقدر است. سپس، آن را به سود سالانه اضافه کنید تا نرخ سود واقعی وام دریافتی خود را بسنجید.
تاثیر نرخ بهره بر بازار و اقتصاد
تاثیر نرخ بهره را می‌توان با یک مثال نشان داد. تصور کنید که نرخ بهره بانکی از 20 درصد به 15 درصد کاهش پیدا کند. در این شرایط، سپرده گذاری در بانک با توجه به تورم و اقتصاد ایران روش جذابی برای حفظ سرمایه و سودآوری مشتریان نخواهد بود و منجر به خارج کردن حجم زیادی از سرمایه از بانک می‌شود.
در نتیجه، سرمایه گذاری در بازارهای دیگر صورت می‌گیرد که این اتفاق می‌تواند برای بانک و اقتصاد بار اقتصادی منفی را به همراه بیاورد و شرایط مالی و اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار دهد. می‌توان تاثیر نرخ بهره بر بازار و اقتصاد را به شرح زیر دسته‌بندی کرد.
- تاثیر نرخ بهره بر تورم: زمانی که نرخ بهره افزایش پیدا کند، مردم کمتر وام می‌گیرند و پول کمتری خرج می‌شود. این اتفاق منجر به کاهش تورم می‌شود.
- تاثیر نرخ بهره بر سرمایه گذاری: کاهش نرخ بهره منجر به سرمایه گذاری بیشتر و دریافت وام برای راه اندازی کسب و کار می‌شود. در نتیجه، امید به زندگی در جامعه افزایش یافته و اقتصاد از طریق کسب و کار بهبود پیدا می‌کند.
- تاثیر نرخ بهره بر بازار بورس و ارز: افزایش نرخ بهره، سپرده بانکی را افزایش می‌دهد و بازار بورس و ارز را با رکود مواجه می‌کند. کاهش نرخ بهره، افراد را به سمت سرمایه‌گذاری در بورس و ارز جذب می‌کند. چرا که تغییر نرخ بهره بر قیمت طلای آب شده، قیمت سایر انواع طلا و ارز تاثیر مستقیمی دارد.
انواع نرخ بهره
با توجه به بازارهای مختلف، نرخ بهره انواع مختلفی دارد که هر کدام در جایگاه خود باید مورد استفاده قرار بگیرد. برای آشنایی بیشتر با انواع نرخ بهره سعی می‌کنیم مدل‌های مختلف را به شکل زیر دسته‌بندی کنیم.
نرخ بهره ساده
نرخ بهره ساده به مبلغی اشاره می‌کند که تنها روی اصل پول محاسبه می‌شود. اگر 10 میلیون تومان وام با نرخ 10 درصد دریافت کنید، سال بعد باید 11 میلیون تومان بازپرداخت کنید. از این نرخ بهره ساده در سرمایه گذاری کوتاه مدت یا دریافت وام استفاده می‌کنند. فرمول نرخ بهره ساده به شکل زیر است.
نرخ بهره ساده = مبلغ اصلی × نرخ بهره × مدت زمان دریافت وام یا سرمایه گذاری
نرخ بهره اسمی
نرخ بهره اسمی نرخی است که نهادهای مالی، بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری آن را تعیین می‌کنند. این نرخ معمولا در زمینه قرارداد و اوراق مالی در نظر گرفته می‌شود. این نرخ به شکل مشخص برای سرمایه گذاری یا وام در نظر گرفته می‌شود و نشان می‌دهد که فرد در قبال دریافت وام یا سپرده گذاری چه مقدار هزینه باید پرداخت کند یا چه مقدار سود دریافت خواهد کرد.
نرخ بهره اسمی با یک مثال روشن‌تر خواهد شد. اگر فردی در یک بانک مبلغی به اندازه 100 میلیون تومان سرمایه گذاری کند که نرخ بهره اسمی آن 30% است، در پایان سال 30 میلیون تومان سود دریافت خواهد کرد. به همین شکل می‌توانید نرخ بهره اسمی را برای مبالغ بالاتر یا پایین‌تر محاسبه کنید.
نرخ بهره بانکی
نرخ بهره بانکی همان مبلغی است که بانک‌ها در ازای سپرده به شما سود پرداخت می‌کنند یا در ازای دریافت وام بهره می‌گیرند. این نرخ همانطور که در قسمت بالا اشاره کردیم، نرخ تورم، خواب پول و هزینه دریافت وام بوده و نقش مهمی در میزان کنترل تورم و تنظیم نقدینگی ایفا می‌کند.
اگر نرخ سپرده در یک سال بانک مورد نظر 18% تعیین شود، با سپرده گذاری به مبلغ 100 میلیون تومان، شما در پایان سال مبلغ 18 میلیون سود دریافت خواهید کرد. اگر وامی با نرخ بهره بانکی 22% دریافت کنید، به این معنی است که سالیانه تا تسویه نهایی باید 22 درصد از مبلغ وام را به عنوان سود به بانک بپردازید.
نرخ بهره بین بانکی
شاید در برابر نرخ بهره بانکی این سوال برایتان پیش بیاید که نرخ بهره بین بانکی چیست؟ باید گفت که هر دو نرخ به دریافت وام از بانک تعلق می‌گیرند. با این تفاوت که نرخ بهره بین بانکی به وامی تعلق می‌گیرد که بانک‌ها از هم دریافت می‌کنند. درحالی‌که، نرخ بهره بانکی بین شما و بانک اتفاق می‌افتد.
طبق قانون، هر بانک باید میزان مشخصی نقدینگی داشته باشد که به آن ذخیره اجباری می‌گویند. به همین جهت، بانک‌ها از هم وام می‌گیرند تا طبق قانون در میزان نقدینگی تعادل ایجاد کنند. با افزایش نرخ بهره بین بانکی، نرخ بهره بانکی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و افزایش پیدا می‌کند.
نرخ بهره واقعی یا حقیقی
نرخ بهره حقیقی چیست؟ نرخ بهره حقیقی به شکل مستقیم با تورم در ارتباط است. به این شکل که نرخ بهره حقیقی با در نظر گرفتن تورم و کاهش قدرت خرید ناشی از آن به دست می‌آید و معیار دقیق برای بررسی میزان سودآوری است.
نرخ بهره واقعی قدرت خرید واقعی پولی را نشان می‌دهد که بعد از در نظر گرفتن میزان تورم باقی خواهد ماند. در این نرخ، میزان افزایش قیمت عمومی مورد بررسی قرار می‌گیرد و با کم کردن نرخ تورم از نرخ بهره اسمی محاسبه می‌شود.
به طور مثال اگر 100 میلیون تومان سپرده گذاری داشته باشید، بانک به شکل سالانه 20% سود به شما اختصاص خواهد داد. در حالی که، نرخ تورم در این سال 30% باشد، نرخ بهره واقعی منفی 10 درصد خواهد شد.
به این معنی که با وجود اینکه 20 میلیون تومان سود دریافت کردید، اما به دلیل تورم 30 درصدی، قدرت خرید پول شما کاهش پیدا کرده و در واقعیت 10 درصد هم متضرر شدید. فرمول نرخ بهره حقیق به شرح زیر است.
نرخ بهره واقعی = نرخ بهره اسمی – نرخ تورم
نرخ بهره مرکب
نرخ مرکب نرخی است که در سرمایه گذاری بلند مدت اهمیت زیادی دارد و در واقع به بهره روی اصل سرمایه و مجموع سودهای قبلی آن گفته می‌شود. به طور مثال، اگر 10 میلیون تومان وام را با نرخ بهره مرکب 10% در نظر بگیرید، بعد از یک سال، 11 میلیون تومان و بعد از دو سال 12.1 میلیون تومان باید پرداخت کرده و روال و به همین ترتیب نرخ بهره ادامه پیدا خواهد کرد.
نرخ بهره بازار
نرخ بهره بازار به عنوان اساس نرخ وام‌ها، سپرده و تسهیلات بانکی به حساب می‌آید. این نرخ با توجه به تعامل بین عرضه و تقاضای منبع مالی مثل پول نقد تعیین می‌شود. به‌طوری‌که اگر عرضه مالی محدود و تقاضا برای دریافت وام زیاد باشد، نرخ بهره بازار تحت تاثیر قرار گرفته و افزایش پیدا می‌کند.
عوامل تاثیر گذار بر نرخ بهره
عوامل متعددی از جمله سیاست پولی بانک مرکزی، میزان تورم، میزان عرضه، تقاضای پول و شرایط اقتصادی همگی همانطور که در بالا اشاره کردیم از عوامل تاثیرگذار بر نرخ بهره محسوب می‌شوند. سعی می‌کنیم تاثیر هر کدام از این عوامل را با توضیح بیشتر بررسی کنیم.
سیاست پولی بانک مرکزی
بانک مرکزی با توجه به شرایط اقتصادی جامعه سیاست انقباضی و انبساطی را در پیش گرفته است. در سیاست انقباضی، برای کنترل تورم، نرخ بهره افزایش پیدا می‌کند و در مقابل، بانک مرکزی برای رشد اقتصادی، سیاست انبساطی را پیش می‌گیرد.
تورم
با افزایش تورم انتظار می‌رود، میزان نرخ بهره افزایش پیدا کند. چرا که بانک‌ها کمک می‌کنند تا سرمایه گذاران بتوانند ارزش پول خود را در شرایط تورم حفظ کنند. البته باز هم بانک‌ها در دوران تورم گزینه‌های مناسبی برای سرمایه گذاری نیستند. با مطالعه مقاله بهترین سرمایه‌گذاری در زمان تورم می‌توانید بهترین دارایی‌های موجود را بشناسید.
عرضه و تقاضای پول
اگر میزان تقاضای پول بیش از عرضه باشد، نرخ بهره توسط بانک‌ها افزایش پیدا می‌کند تا به این طریق بانک بتواند منابع مالی بیشتری به دست بیاورد.
شرایط اقتصادی
در زمان رشد اقتصادی برای کنترل تورم نرخ بهره بالا می‌رود. چرا که تقاضا افزایش پیدا می‌کند. در مقابل، در زمان رکود اقتصادی نرخ بهره کاهش پیدا می‌کند تا بتواند اقتصاد را تحریک کند و از رکود نجات دهد.
سخن پایانی
نرخ بهره بالا برای وام گیرندگان به معنی هزینه بیشتر و برای سپرده گذاران یعنی سود بیشتر! با توجه به عوامل موثر بر اقتصاد، حفظ سرمایه و روش سرمایه گذاری بهتر است با نرخ بهره آشنایی داشته باشید تا بدانید در چه مواقعی بهتر است روی سپرده گذاری، طلا یا بورس سرمایه گذاری کنید. به این طریق، در شرایط تورم می‌توانید هرگونه تورم را دوام بیاورید. در این مقاله از طلاین سعی کردیم به پرسش نرخ تورم چیست پاسخ دهیم تا هنگام تصمیم گیری دقیقا بدانید که با چه مواردی روبرو هستید.
سوالات متداول
نرخ بهره بانکی چگونه تعیین می‌شود؟
نرخ بهره بانکی توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. بانک مرکزی طبق سیاست پولی که در زمان رکود و تورم وجود دارد، سیاست انقباضی و انبساطی را برای کنترل بازار بر نرخ بهره بانکی اعمال می‌کند.
چرا بانک مرکزی نرخ بهره را تغییر می‌دهد؟
برای کنترل تورم و ایجاد تعادل در اقتصاد تغییر نرخ بهره توسط بانک مرکزی انجام می‌شود.
تاثیر نرخ بهره بر دلار و طلا چیست؟
با افزایش نرخ بهره، پول ملی ارزش بیشتری پیدا می‌کند و این تغییر بر قیمت دلار و طلا اثر گذار است. اگرچه که عوامل دیگری نیز بر قیمت طلا و دلار تاثیر دارند.
