اصطلاحات بانکی پرکاربرد که هر فردی باید بداند

اگر می‌خواهید تراکنش‌های بانکی را سریع و بی‌خطا انجام دهید، باید با اصطلاحات بانکی آشنا باشید. وقتی معنی واژه‌هایی مثل سپرده کوتاه‌مدت، پرداخت پایا یا کارت اعتباری را بدانید، تصمیم مالی شما بهتر می‌شود. در این مطلب مفهوم هر اصطلاح بانکی به زبان ساده توضیح داده شده تا در استفاده از خدمات الکترونیکی دچار اشتباه نشوید.

راهنمای ما کمک می‌کند تا تفاوت بین پایا، ساتنا، شماره شبا و انواع حساب‌ها را بشناسید و کارهای بانکی خود را راحت‌تر پیش ببرید. در بخش‌های بعد یاد می‌گیرید اصطلاحات بانکی انگلیسی مانند کارت اعتباری (Credit Card) و (Online Payment) چگونه در خدمات مالی کاربرد دارند. ادامه توضیحات را در سایت طلاین مطالعه کنید.

اصطلاحات بانکی در یک نگاه

در دنیای مالی امروز، اصطلاحات بانکی بخش مهمی از فعالیت‌های روزمره افراد هستند. شناخت این واژه‌ها باعث می‌شود تا هنگام انجام کارهای بانکی، مثل انتقال پول یا افتتاح حساب، تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرید. دانستن این مفاهیم، به‌ویژه برای کاربران تازه‌کار مثل داشتن نقشه‌ای روشن در مسیر خدمات بانکی است. در جدول زیر، مهم‌ترین اصطلاحات بانکی به زبان ساده آورده شده‌اند تا دید کلی درباره ساختار خدمات مالی و نظام بانکی ایجاد شود.

اصطلاح بانکی	توضیح
پول کاغذی	وجه نقدی که به‌صورت اسکناس یا سکه استفاده می‌شود
پول الکترونیکی (Electronic Money)	نگهداری وجه در شکل دیجیتال که در بانکداری آنلاین کاربرد دارد
پول تحریری	پول غیرنقدی مثل چک، حواله یا سفته
شماره شبا (IBAN – International Bank Account Number)	کد ۲۴ رقمی برای انتقال وجه بین بانک‌ها
سامانه شاپرک	سامانه نظارت بر تراکنش‌های الکترونیکی کشور
سامانه ساتنا (RTGS – Real Time Gross Settlement)	سامانه پرداخت آنی برای مبالغ بالای ۱۰۰ میلیون تومان
سامانه پایا (ACH – Automated Clearing House)	سامانه پرداخت خرد تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان
سامانه پل (Instant Payment Network)	انتقال لحظه‌ای وجه تا سقف ۵۰ میلیون تومان
چکاوک	سامانه الکترونیکی پردازش چک‌ها
شتاب	شبکه تبادل اطلاعات بین بانک‌های عضو برای خدمات بانکی روزمره

انواع نقل و انتقال بانکی

نقل و انتقال پول، یکی از اصلی‌ترین کاربردهای بانکداری است و هر نوع انتقال وجه بسته به نیاز و مبلغ، روش خاصی دارد. افرادی که از این خدمات استفاده می‌کنند باید بدانند هر سیستم چه زمانی، چه محدودیتی و چه کارمزدی دارد. در ادامه، با مهم‌ترین انواع نقل و انتقال بانکی آشنا خواهید شد:

• کارت‌به‌کارت: یکی از سریع‌ترین روش‌ها برای انتقال مبالغ پایین است. از طریق دستگاه خودپرداز (ATM) اپلیکیشن موبایل یا اینترنت بانک انجام می‌شود و معمولا سقف روزانه ۱۰ میلیون تومان دارد.
• سامانه پایا: برای انتقال‌های منظم یا پرداخت‌ حقوق کاربرد دارد و امکان انتقال وجه تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان را فراهم می‌کند. در این روش، کارمزد برابر با ۰.۰۱ درصد مبلغ پرداختی است و عملیات در چند نوبت از روز انجام می‌شود.
• سامانه ساتنا: برای پرداخت آنی مبالغ بالا استفاده می‌شود و سقف انتقال تا ۲۰۰ میلیون تومان است. این روش برای تراکنش‌های رسمی مثل خرید ملک یا تسویه قراردادها مناسب است. جهت کسب اطلاع بیشتر درباره دو مفهوم اخیر توصیه می‌شود تا مقاله پایا و ساتنا چیست را مطالعه کنید.
• سامانه پل: پرداخت فوری مبالغ تا سقف ۵۰ میلیون تومان را ممکن می‌سازد و زمان‌بر نیست. کارمزد انتقال حدود ۰.۰۲ درصد تا سقف ۵۰۰۰ ریال تعیین شده است.
• سوئیفت (SWIFT): شبکه بین‌المللی انتقال پول بین بانک‌ها است که امنیت بسیار بالایی دارد و در معاملات خارجی استفاده می‌شود.

انواع پول در اصطلاحات بانکی

در تعریف اصطلاحات بانکی، پول فقط اسکناس نیست. بلکه به شکل‌های مختلف‌تر و هوشمندتری هم وجود دارد. شناخت انواع پول در نظام بانکی به افراد کمک می‌کند تا ارزش دارایی خود را به‌درستی مدیریت کرده و برای پرداخت‌های روزمره یا سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف مانند خرید طلای آب‌شده و…  تصمیم دقیق‌تری بگیرند. در ادامه انواع پول و کاربردهای آن بررسی شده است:

• پول کاغذی: همان وجه نقدی فیزیکی است که شامل اسکناس و سکه می‌شود و برای معاملات روزانه به کار می‌رود.
• پول تحریری: شکل غیرنقدی پول همچون چک بانکی، حواله یا سفته است. این نوع پول علاوه بر کاهش ریسک نگهداری وجه نقد، انتقال مبالغ بالا را ساده‌تر می‌کند.
• پول الکترونیکی (Electronic Money): مبلغی است که به‌صورت دیجیتال در حساب نگهداری می‌شود و تراکنش از طریق موبایل بانک، اینترنت یا کارت‌بانکی انجام می‌گیرد.
• پول مجازی (Virtual Currency): نوع جدید از پول است که ارزش آن در فضای دیجیتال و خارج از بانک‌ها تعیین می‌شود. نمونه‌های آن مثل بیت‌کوین (Bitcoin) یا تتر (Tether) برای پرداخت‌های بین‌المللی استفاده می‌شوند.

اصطلاحات مربوط به چک بانکی

چک یکی از ابزارهای پرکاربرد در نظام بانکی است که برای انتقال پول یا پرداخت بدهی در تاریخ مشخص استفاده می‌شود. بدین ترتیب دانستن درباره اصطلاحات و اخبار مربوط به آن مانند شرایط جدید صدور دسته چک در سال 1404 اهمیت دارد. در ادامه اصطلاحات بانکی مربوط به چک معرفی شده است:

• لاشه چک (Paid Check): چکی است که مبلغ آن پرداخت شده یا برای ضمانت نزد شخصی قرار دارد و پس از پایان تعهد، اعتبار خود را از دست می‌دهد.

• چک تضمین شده (Certified Check): چکی است که بانک برای مشتریان خاص صادر می‌کند و در صورت نبود موجودی، پرداخت مبلغ چک را تضمین می‌کند. دارنده این چک مطمئن است که وجه را دریافت می‌کند.
• چک بین‌بانکی (Interbank Check): این نوع چک برای انتقال وجه بین بانک‌ها صادر می‌شود. پس از صدور، وجه از حساب صاحب چک برداشت می‌شود.
• چک مسافرتی (Traveler’s Check): برای راحتی انتقال پول در سفر استفاده می‌شود و فقط در شعب همان بانک قابل نقد کردن است.
• چک سفید امضا (Blank Check): چکی است که امضا شده اما مبلغ یا تاریخ در آن درج نشده است و معمولا برای ضمانت به کار می‌رود.
• چک روز (Demand Check): در اولین روز کاری پس از صدور، قابل نقد شدن است و برای معاملات سریع مناسب است.
• چک مدت‌دار (Post-Dated Check): در این نوع چک، تاریخ نقد شدن چند روز یا چند ماه پس از صدور تعیین می‌شود و در معاملات بزرگ‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع حساب‌های بانکی

حساب بانکی اصلی‌ترین ابزار ارتباط افراد با نظام مالی است. هر نوع حساب ویژگی خاصی دارد و برای هدفی مشخص طراحی شده است. در ادامه، انواع حساب‌های بانکی را بررسی کرده‌ایم:

• سپرده بانکی قرض‌الحسنه جاری (Checking Account): برای تراکنش‌های روزمره طراحی شده و امکان صدور دسته‌چک، برداشت آزاد و انتقال وجه بدون محدودیت دارد.
• سپرده بانکی قرض‌الحسنه پس‌انداز (Savings Account): با هدف مشارکت در امور نیکوکاری ایجاد شده است. از موجودی این حساب برای اعطای وام قرض‌الحسنه استفاده می‌شود و دارندگان انتظار دریافت سود ندارند.
• سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت (Short-Term Deposit Account): اجازه دسترسی آسان به حساب را فراهم می‌کند و سود آن کمتر از حساب بلندمدت است. برای افرادی مناسب است که نیاز به برداشت دوره‌ای دارند.
• سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت (Long-Term Deposit): برای سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت طراحی شده و سود بیشتری نسبت به حساب‌های کوتاه‌مدت دارد. در صورت برداشت زودتر از موعد، جریمه‌ای تحت عنوان نرخ شکست محاسبه می‌شود.
• حساب مشترک (Joint Account): میان چند نفر افتتاح می‌شود تا همه بتوانند به وجوه دسترسی داشته باشند. برای خانواده‌ها یا شرکای تجاری گزینه‌ای مناسب است.
• حساب وکالتی (Power of Attorney Account): ویژه بازار بورس کالا است و وجه مسدود شده پس از انجام معامله آزاد می‌شود. افتتاح این حساب با معرفی‌نامه از بورس انجام می‌شود.
• حساب ارزی (Foreign Currency Account): برای نگهداری پول در قالب ارزهای خارجی طراحی شده است. این حساب شامل نسخه‌های جاری، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری مدت‌دار ارزی است.

انواع کارت‌های بانکی

کارت‌بانکی یکی از پرکاربردترین ابزارها در نظام مالی است. هر نوع کارت کاربرد متفاوتی دارد و به حساب‌های مختلف متصل می‌شود. در اصطلاحات بانکی، شناخت نوع کارت به کاربران کمک می‌کند تا از خدمات بانکی به‌طور بهینه استفاده کنند. انواع کارت‌های بانکی به‌صورت زیر هستند:

• کارت بدهی (Debit Card): به حساب بانکی فرد وصل است و دارنده فقط به اندازه موجودی خود می‌تواند خرید یا پرداخت انجام دهد.
• کارت اعتباری (Credit Card): به دارنده اجازه خرید تا سقف مشخصی را می‌دهد و پرداخت آن در آینده انجام می‌شود.
• کارت پیش‌پرداخت (Prepaid Card): موجودی مشخصی روی آن شارژ شده و تا پایان آن مبلغ قابل استفاده است. اغلب برای خریدهای خاص یا هدیه کاربرد دارد.
• کارت هدیه (Gift Card): از نوع کارت‌های پیش‌پرداختی است که فقط تا میزان موجودی اولیه قابل استفاده بوده و برای فروشگاه‌های خاص طراحی شده است.
• کارت هوشمند (Smart Card): دارای تراشه الکترونیکی برای افزایش امنیت و کاهش تقلب است. تراکنش‌ها در این نوع کارت با سرعت بیشتر و ایمنی بالاتر انجام می‌شود.

اصطلاحات بانکی مربوط به فرایندها

در نظام بانکی، برخی اصطلاحات به فرایندهای مالی و گردش پول مربوط می‌شوند. این مفاهیم، از انتقال وجه تا ثبت ضمانت‌نامه یا وثیقه را شامل می‌شوند و شناخت آن‌ها برای هر فردی که با امور بانکی سروکار دارد، ضروری است. در ادامه، برخی از این اصطلاحات مهم بانکی معرفی شده‌اند:

• ضمانت‌نامه بانکی (Bank Guarantee): سندی است که بانک در آن تعهد می‌دهد در صورت ناتوانی متعهد، مبلغ تعیین‌شده را به ذی‌نفع پرداخت کند. این عمل برای اطمینان از اجرای قراردادها استفاده می‌شود.
• وثیقه (Collateral): دارایی‌ای است که برای تضمین بازپرداخت وام به بانک داده می‌شود. در صورت عدم پرداخت بدهی، بانک می‌تواند آن دارایی را ضبط کند.
• سفته: سندی است که در آن فرد متعهد می‌شود مبلغ مشخصی را در زمان تعیین‌شده به شخص دیگر پرداخت کند.
• برات: سندی تجاری بین طلبکار و بدهکار است و بر اساس آن بدهکار باید مبلغ خاصی را در تاریخ مشخص به طلبکار بپردازد.
• مضاربه: قراردادی است که یکی سرمایه می‌گذارد و دیگری با آن کار می‌کند، سود حاصل بین دو طرف تقسیم می‌شود.

اصطلاحات بانکی مربوط به امنیت کاربر

در نظام بانکی، امنیت کاربر نقش بسیار مهمی دارد و مجموعه‌ای از مفاهیم و اصطلاحات برای حفظ حریم مالی و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز تعریف شده‌اند. در ادامه مهم‌ترین مفاهیم امنیتی در خدمات بانکی آورده شده است:

• پیشگیری از تقلب (Fraud Prevention): عبارت است از مجموعه اقدامات و فناوری‌هایی که بانک‌ها برای جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی و سوءاستفاده‌های مالی اجرا می‌کنند. شامل نظارت هوشمند بر تراکنش‌ها و احراز هویت کاربران است.
• مدیریت ریسک (Risk Management): فرایندی برای شناسایی و کنترل خطرات احتمالی در عملیات مالی است. بانک‌ها با تحلیل داده‌های تراکنش‌ها از بروز خسارت یا سوءاستفاده جلوگیری می‌کنند.
• محدودیت برداشت (Withdrawal Limit): حداکثر مبلغی است که کاربر می‌تواند در یک بازه مشخص از حساب خود برداشت کند. این اصطلاح برای کنترل امنیت حساب‌ها و کاهش خسارات در صورت سرقت اطلاعات کاربرد دارد.
• حفاظت از کسری حساب (Overdraft Protection): خدمتی است که اجازه نمی‌دهد حساب کاربر منفی شود. این ویژگی از بدهی‌های ناخواسته جلوگیری کرده و کنترل مالی را برای مشتری حفظ می‌کند.
• بیمه سپرده (Deposit Insurance): برنامه‌ای که دارایی مشتریان در بانک را در برابر خطر ورشکستگی یا خطاهای مالی تضمین می‌کند. این طرح برای حفظ اعتماد عمومی در سیستم بانکی طراحی شده است.

اصطلاحات بانکی بین‌المللی

بانکداری بین‌المللی مجموعه‌ای از خدمات و اصطلاحات بانکی انگلیسی است که برای پرداخت‌ها و انتقال‌های مالی در سطح جهانی مانند واژه‌های نرخ ارز (Exchange Rate) و کارت اعتباری (Credit Card) استفاده می‌شود. در ادامه این اصطلاحات آورده شده است:

• پرداخت آنلاین ارزی (Online Payment): فرایندی که در آن کاربر می‌تواند با استفاده از کارت اعتباری یا نقدی مثل ویزاکارت یا مسترکارت، به‌صورت اینترنتی وجه را به حساب طرف مقابل واریز کند.

• کارت اعتباری بین‌المللی (Credit Card): کارت‌های مالی‌ای هستند که با پشتوانه موسسات بین‌المللی مانند ویزا (Visa) و مستر کارت (MasterCard) صادر می‌شوند و برای پرداخت‌های خارجی کاربرد دارند.
• نرخ ارز (Exchange Rate): نرخ تبدیل یک ارز به ارز دیگر است. از مهم‌ترین فاکتورها در معاملات خارجی محسوب می‌شود و دائم در حال تغییر است.
• حواله ارزی (Remittance): انتقال پول از یک کشور به کشور دیگر از طریق شبکه بانکی است. این روش برای ارسال وجه به خانواده یا سرمایه‌گذاری در خارج استفاده می‌شود.

سایر اصطلاحات بانکی

علاوه بر حساب‌ها و کارت‌ها، در منابع بانکی مجموعه‌ای از اصطلاحات بانکی به زبان انگلیسی وجود دارد که بسیاری از آن‌ها در گزارش‌های مالی، فرم‌های بانکی و عملیات بین‌المللی استفاده می‌شوند. این اصطلاحات علاوه بر کاربرد تخصصی، در مدیریت مالی روزمره نیز اهمیت دارند. سایر اصطلاحات تخصصی بانکی به‌صورت زیر است:

• اصل پول (Principal): مبلغ اولیه‌ای است که در حساب سپرده یا وام قرار داده می‌شود و مبنای محاسبه سود یا بهره است.
• نرخ بهره (Interest Rate):  نرخ بهره درصدی از مبلغ سپرده یا وام که بانک در دوره‌های مشخص به عنوان سود پرداخت یا دریافت می‌کند.
• هزینه تراکنش (Transaction Fee): کارمزدی است که بانک برای انجام خدمات مالی مانند انتقال پول یا خرید آنلاین از کاربر دریافت می‌کند.
• برنامه بازپرداخت (Repayment Schedule): برنامه زمان‌بندی‌شده‌ای برای پرداخت اقساط وام که جزئیات مبلغ و تاریخ هر پرداخت را نشان می‌دهد.
• بازده سرمایه‌گذاری (Return on Investment – ROI): نسبت سود حاصل‌شده از سرمایه‌گذاری به سرمایه اولیه است که بازده مالی یک فعالیت اقتصادی را مشخص می‌کند.
• مانده حساب (Closing Balance): مجموع موجودی نهایی یک حساب پس از انجام تمام تراکنش‌های روز مشخص را گویند.
• صندوق امانت (Trust Fund): منبع مالی‌ای است که از طرف افراد یا سازمان‌ها برای هدف مشخصی ساخته می‌شود و بانک مسئول نگهداری و مدیریت آن است.

سخن پایانی

اصطلاحات بانکی بخش اصلی درک خدمات مالی هستند. در این مقاله دیدیم هر واژه بانکی مفهومی روشن دارد و دانستن آن‌ها باعث پیشرفت در کارهای روزمره بانکی می‌شود. اصطلاحاتی مانند سامانه پایا برای پرداخت منظم حقوق، ساتنا برای انتقال آنی مبالغ بالا و پل برای پرداخت‌های سریع به کار می‌روند. در بخش بین‌المللی، با واژه‌هایی ویزا کارت و مسترکارت آشنا شدیم که در پرداخت ارزی کاربرد دارند.

درک درست این اصطلاحات مهم بانکی به کاربران کمک می‌کند تصمیم مالی دقیق‌تری بگیرند. مثلا هنگام افتتاح حساب، شناخت تفاوت بین حساب سپرده کوتاه‌مدت و حساب قرض‌الحسنه باعث می‌شود انتخاب بهتری انجام شود. کاربران با آشنایی با اصطلاحات بانکی انگلیسی مانند Credit Card (کارت اعتباری) و Online Payment (پرداخت اینترنتی) می‌توانند در معاملات بین‌المللی هم موفق‌تر عمل کنند. دانستن درباره این اصطلاحات باعث می‌شود که حتی اگر بخواهید معاملات و سرمایه‌گذاری‌هایی مانند خرید طلای آب‌شده در طلاین را انجام دهید، به راحتی بتوانید هر چه سریع تر فرایند خرید و فروش به سرانجام برسانید.

سوالات متداول