به جمع شدن طبیعی طلا در بین خاک و سنگ طی میلیون‌ها سال، کانسار طلا می‌گویند. کانسار طلا به عنوان یک ماده با ارزش در زمین در نقاط مختلفی از پوسته زمین که به لحاظ زمین شناسی در دسته نقاط هیدروترمال و ماگمایی، رسوبی و فرسایشی است شکل می‌گیرد و اساسا کانسار طلا ماده معدنی است که مقدار آن برای استخراج به لحاظ اقتصادی بالا بوده و مقرون‌به‌صرفه است. بسیاری از نقاط جهان از جمله امریکای شمالی، آفریقای جنوبی، استرالیا و حتی ایران حاوی کانسارهای طلا هستند.
فهرست مطالب
برای اینکه بدانید که کانسار طلا چیست و چگونه تشکیل می‌شود، ابتدا باید بدانید که کانسار چیست؟ آیا کانسار طلا انواع مختلفی دارد؟ چگونه میتوان آن را استخراج کرد و در چه نقاطی از ایران کانسارهای طلا موجود هستند و از چه نوع کانساری تشکیل شده‌اند؟ برای رسیدن به پاسخ تمامی این سوال‌ها با این مقاله از طلاین همراه باشید.
کانسار طلا چیست؟
اگر بخواهیم به زبان ساده نحوه تشکیل آن را توضیح دهیم میتوان گفت که طلا به دلیل خاصیت شیمیایی خاص خود در کنار عناصری مانند کلسیت، کوارتز و پیریت رسوب می‌کند. پس از گذشت مدت زمان زیاد این رسوبات را میتوان به صورت رگه‌های طلا در سنگ‌هایی مانند ماسه سنگ، گرانیت و شیست مشاهده کرد. بدین ترتیب این رگه‌های طلا را در نهایت کانسار می‌گویند.
کانسار یا سنگ معدن در واقع ماده معدنی است که در پوسته زمین به شکل طبیعی یافت می‌شود و غلظت بالای آن، این ماده را برای استخراج و به لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه می‌کند. کانسار طلا نیز همین ویژگی را داشته و استخراج آن در نقطه‌هایی از زمین، آن را سودآور می‌کند.
کانسار طلا به عنوان یک ماده با ارزش در اثر فعالیت ماگمایی و هیدروترمال یا فرایند رسوبی و فرسایشی دشتها و رودخانهها شکل می‌گیرد. بنابراین، باید گفت که طلا یکی از با ارزش‌ترین و در واقع کمیاب‌ترین فلزات روی زمین است که تخمین زده می‌شود حدود 150،000 تن آن تاکنون در سرتاسر جهان استخراج شده است.
کانسار طلا تقریبا در همه جای جهان با ضخامت 16 کیلومتری از پوسته زمین وجود داشته و معمولا در مقادیر کم یعنی چیزی حدود 5 گرم در هر تن یافت می‌شود. به همین جهت، هم سخت پیدا می‌شود و هم سخت استخراج خواهد شد. اگرچه در مجموع نیز یافتن طلا در طبیعت فرایند آسانی نیست.
مناطقی از جهان که بیشترین میزان تمرکز در داشتن طلا را دارند شامل آفریقای جنوبی، آمریکای شمالی و استرالیا است. بسته به جایگاه شکل گیری طلا، کانسار طلا در انواع مختلفی به وجود می‌آید که در ادامه آنها را معرفی خواهیم کرد.
انواع کانسار طلا
انواع کانسارهای طلا بر اساس ویژگی‌های زمین شناسی و نحوه تشکیل دسته‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی معمولا بر اساس کوهزایی، اپی ترمال و نوع کارلین که به فرایند هیدروترمال شناخته شده، تقسیم می‌شود. به علاوه کانسار آبرفتی یا رسوبی ثانویه پلاسری، کانسار پورفیری و کانسار اسکارن نیز از محیط‌های تشکیل کانسار طلا محسوب می‌شوند.
در کنار این عوامل، کانسارهای اکسید آهن-مس و طلا (IOCG) نیز به عنوان یکی دیگر از انواع کانسارهای طلا است که در این نوع کانسارها، طلا در واقع بیشتر به شکل محصول جانبی در استخراج فلزات پایه به حساب می‌آید. به این معنی که این روش مستقیم به خاطر وجود طلا مورد اکتشاف قرار نمی‌گیرد و در واقع، هدف استخراج فلزات پایه است که در کنار آن طلا نیز موجود است.
1. کانسارهای ماگمایی-هیدروترمال
در این روش، توجه به کانسارهای پورفیری، کانسار طلای اپی ترمال، کانسار اسکارن و کانسار اکسید آهن، مس و طلا مورد بررسی قرار می‌گیرد تا به کمک آنها کانسار طلا شناسایی شود. به‌طور مثال، در کانسار اپی ترمال (Epithermal Deposits) که در قسمت‌های کم عمق سیالات هیدروترمال جوشان تشکیل می‌شوند، طیف گسترده‌ای از عیار طلا موجود است. یا کانسارهای اسکارن (Skarn Deposits) که به دلیل برهم کنش سیالات هیدروترمال با سنگ‌های غنی از کربنات شکل می‌گیرند، مجموعه‌های معدنی حاوی طلا را تشکیل می‌دهند.
2. کانسارهای هیدروترمال
در علم زمین‌شناسی اقتصادی، طلا در انواع مختلفی از کانسارها یافت می‌شود که از نظر منشا، سنگ میزبان، دما و فرآیند زمین‌ساختی با هم تفاوت دارند. کانسارهای هیدروترمال یکی از آنها است که خود به سه شکل مختلف دسته‌بندی می‌شود.
این کانسارها در عمق 1500 متری زمین یافت می‌شوند و بیشتر در سنگ‌های ماگمایی و رسوبی شکل می‌گیرند.کانسارهای طلای کوهزایی، کانسارهای سولفید توده‌ای تولید شده توسط آتشفشان زاد و کانسارهای نوع کارلین همگی در این دسته جای می‌گیرند.
کانسارهای طلای کوهزایی
کانسارهای طلای کوهزایی به کانسارهای رگه‌ای (Vein Deposit) نیز شناخته می‌شوند و میتوان آنها را در رخساره‌های شیست سبز تا آمفیبولیت در بین سنگ‌های آذرین و دگرگونی مانند کوارتز پیدا کرد.
این نوع کانسارها یکی از بیشترین ذخایر طلا در جهان را به خود اختصاص داده‌اند که در ایران نیز موجود است. معدن طلا موته اصفهان یکی از همین نوع معادن است که حاوی کانسارهای طلا است.
کانسار سولفید توده‌ای
کانسارهای سولفید توده‌ای نیز که توسط فعالیتهای هیدروترمال زیردریایی شکل گرفته‌اند، علاوه بر طلا، حاوی فلزات دیگری همچون مس، روی، سرب، نقره و باریت نیز هستند.
کانسار کارلین
طلا در کانسارهای نوع کارلین در سنگ‌های رسوبی آهک زدایی شده و سیلیسی موجود است. این نوع کانسار بیشتر در صحرای نوادا آمریکا یافت می‌شوند.
3. کانسارهای آبرفتی
کانسارهای پلاسر یا آبرفتی یکی دیگر از بیشترین ذخایر طلای جهان را تشکیل داده‌اند. این کانسارها به دو شکل پلاسرهای آبرفتی و هوا رفتی موجود هستند و طلا در آنها یه شکل دانه یا پولک موجود است. این نوع کانسارها حاصل فرآیند هوازدگی فیزیکی و شیمیایی در رسوبات رودخانه‌ای، ماسه‌های ساحلی و خاک‌های برجای مانده‌اند. به همین دلیل به عنوان طلای رودخانه‌ای یا طلای صابونی نیز شناخته می‌شود. بدین ترتیب در این شرایط استخراج طلا از رودخانه به میان می‌آید.
منظور از خاک بر جای مانده خاکی است که سنگ مادر تحت فرایند هوازدگی تجزیه شده است و خاک در همان مکان باقی مانده و جابجا نشده است. آبرفت‌های نواحی کرمان و سیستان حاوی کانسارهای پلاسری یا آبرفتی هستند و طلا در آنها از فرسایش سنگ‌های حاوی طلا جدا می‌شود.
چگونه کانسار را استخراج می کنند؟
پس از شناسایی محل شکل گیری کانسارهای طلا توسط مهندسین اکتشاف معدن و زمین‌شناس‌ها، نوبت به مرحله استخراج می‌رسد تا بعد از برداشت طلا با فراوری بتواند قابل استفاده شود. به طور کلی مراحل استخراج کانسار شامل موارد زیرا است:
- در مرحله اکتشاف، از نقشه برداری زمین شناسی و ژئوشیمیایی، نقشه برداری ژئوفیزیکی مغناطیسی یا بررسی مقاومت الکتریکی زمین استفاده می‌کنند تا محل مورد نظر را کشف کنند.
- سپس، نوبت به استخراج می‌رسد. روش‌های استخراج کانسار طلا را ادامه به طور مفصل توضیح دادیم.
- نکته قابل توجه این است که در استخراج کانسار با هر روشی، در نهایت سنگ حاوی طلا بعد از خارج شدن به کارخانه فرآوری منتقل می‌شود تا بتوانند به این روش طلا را از سنگ معدن جدا کنند و به مرحله استفاده برسانند.
روش‌های استخراج کانسارها
روش استخراج هر کدام از انواع کانسار نیز جدا است که که در مجموع می توان گفت به شرح زیر است:
1.مرحله استخراج انواع کانسار
- کانسارهای پلاسر رسوبی رودخانه‌ای با روش استخراج سطحی به کمک بیل مکانیکی، پمپ مکنده یا تشت شستشو برداشت می‌شوند. این روش معمولا در استخراج طلای آزاد در شن و ماسه یا طلای زیر آب به کار می‌رود.
- کانسارهای رگه‌ای یا کوهستانی به شکل زیرزمینی یا روباز استخراج می‌شوند. در این روش به حفاری در دل کوه می‌پردازند تا بتوانند طلای موجود را استخراج کنند.
- کانسارهای پورفیری یا اپی ترمال به شکل استخراج روباز (Open Pit) برداشت می‌شوند. به این شکل که محل مورد نظر را به شکل کنترل شده منفجر می‌کنند تا سنگ‌ها خرد شوند. سپس، به کمک بولدوزر سنگ‌ها را خرد و جابجا می‌کنند.
2. مرحله فرآوری یا جداسازی
پس از استخراج، نوبت به روش جداسازی طلا است. به همین واسطه معمولا از روش‌های زیر استفاده می شود.
- روش جاذبه‌ای (Gravity Separation)
- سیانوراسیون (Cyanidation)
- فلوتاسیون (Flotation)
- ذوب (Smelting) ( با روش ذوب طلا در خانه متفاوت است)
3.تصفیه
پس از جداسازی، نوبت به مرحله تصفیه می‌رسد. در واقع این مرحله نیر سخت بوده و با روش‌های پیچیده زیر به تصفیه طلا می‌پردازند.
- الکترولیز
- واکنش شیمیایی برای حذف ناخالصی
4. بازیابی از باطله‌ها
بخشی از طلا در باطله‌ها یا پسماند باقی می‌ماند. بنابراین، با فناوری‌های جدید مانند شستشوی توده‌ای (Heap Leaching) سعی می‌کنند طلا را از پسماندها استخراج کنند. جالب است بدانید تکنولوژی امروز این شرایط را فراهم کرده که بتوان بازیافت طلا از قطعات الکترونیکی را نیز انجام داد.
معادن و کانسارهای طلا دار در ایران
ایران نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی شامل محل‌های مختلف برای تشکیل کانسار طلا است . از انواع کانسارهای طلای موجود در ایران میتوان به کانسار طلای اپی ترمال، پورفیری، رکه‌ای، اسکارن و پلاسر اشاره کرد که سعی کردیم نام این کانسارها یا معادن را به شکل لیست ارائه دهیم.
- کانسار طلای زرشوران آذربایجان غربی-تکاب
- کانسار طلای طرقبه خراسان رضوی
- کانسار طلای آق دره آذربایجان غربی
- کانسار طلای موته اصفهان قدیمی‌ترین معدن طلای ایران
- کانسار طلای کلاته خیج شاهرود-استان سمنان
- کانسار طلای ساری گونی کردستان
- کانسار طلای قره زرد خراسان رضوی
- کانسار طلای کوه زر قاین-خراسان جنوبی
- کانسار طلای خاریک خراسان جنوبی
- کانسار طلای چاه خدا و چاه زرین کرمان
سخن پایانی
کانسار طلا به عنوان یک ماده معدنی است که به انسان‌ها این پیام را ارسال می‌کند که منطقه حاوی کانسار طلا قابلیت برداشت را دارد. کانسار طلا در نقاطی خاص و با شرایط خاص تشکیل می‌شود که سعی کردیم به صورت جزئی و با بررسی نکات به نحوه تشکیل آنها در بالا اشاره کنیم.
طلا فلزی با ارزش است که بعد از عبور از شرایط سخت تشکیل، باید مراحل سخت اکتشاف و استخراج را نیز سپری کند تا به شکل طلای زینتی، طلای آب شده، سکه و مانند آن به بازار برسد تا برای سرمایه گذاری یا حالتی زینتی استفاده شود. طلاین به عنوان پلتفرمی آنلاین برای خرید طلای آب‌شده یا فروش آن این امکان را برای شما فراهم می‌کند تا سرمایه گذاری مطمئنی را در این زمینه داشته باشید.
سوالات متداول
1. عوامل موثر بر ارزش کانسار طلا چیست؟
مقدار طلا در هر تن سنگ، عمق قرار گرفتن کانسار، هزینه استخراج، فرآوری، موقعیت جغرافیایی، عیار کانسار، نوع کانسار و شرایط دسترسی از عوامل موثر بر ارزش کانسار به شمار می‌روند.
2. چگونه میتوان کانسار طلا را شناسایی کرد؟
برای شناسایی کانسار طلا باید اطلاعاتی در زمینه محل تشکیل آنها داشته باشید و بدانید که طلا در آبهای داغ درونزمینی، رودخانهها و دشتها که فعالیتهای ماگمایی و هیدروترمال، رسوبی و فرسایشی رخ داده، قابل شناسایی است.
منابع: gold.info / miningdoc.tech / sbmchina.com
